Aktualności

IX Lubelska Konferencja Pszczelarska

Pszczela Wola gościła w dniach 02-04 lutego 2018 uczestników IX Lubelskiej Konferencji Pszczelarskiej i jednocześnie IV Międzynarodowego Sympozjum Pszczelarskiego.
Mottem wydarzenia były słowa Ignacego Krasickiego:
Niech więc tak będzie, jak było od wieka,
Człowiek dla pszczoły, a pszczoła dla człeka.

W Pszczelej Woli nigdy wcześniej nie byłem. Był to więc jeden z powodów, dla których tam się wybrałem. Zatem parę słów o tym miejscu, a dokładniej o Zespole Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego, którego perłą jest Technikum Pszczelarskie.

Pszczela Wola to ośrodek położony około 15 km na południe od Lublina i zlokalizowany w zespole parkowym nad rzeką Bystrzycą, w czystym ekologicznie rejonie. Rosną tutaj ciekawe, rzadko spotykane w kraju okazy drzew i krzewów, m.in. miłorząb, orzech czarny, korkowiec oraz lipy tworzące malowniczą Aleję Lipową. Na terenie ośrodka znajduje się skansen pszczelarski, w którym zgromadzono zabytkowe ule i sprzęt pszczelarski. To miejsce jest doskonałą bazą wypadową na piesze i rowerowe wycieczki. Część ośrodka stanowią tereny rekreacyjne i sportowe, stadion piłki nożnej z bieżnią lekkoatletyczną, boisko do siatkówki, koszykówki, sala gimnastyczna, sala reakreacyjno-sportowa ze stołami do tenisa stołowego, siłownia, strzelnica. Na terenie ośrodka znajduje się stadnina koni oraz zabytkowy pałac. Placówka dysponuje 250-osobowym internatem z 3 i 4-osobowymi pokojami i całodziennym wyżywieniem. Szkoła posiada certyfikat Zarządzania Jakością ISO 9001:2009. Warto zaznaczyć, że Technikum Pszczelarskie w Pszczelej Woli jest jedyną szkołą pszczelarską w Polsce i Europie, posiadającą  ponad 60-letnią tradycją w kształceniu pszczelarzy

Zatem parę słów o spotkaniu pszczelarzy, naukowców i praktyków zorganizowanym w formie konferencji i sympozjum.

Przyjeżdżających z całej Polski gości (a także spoza jej granic) zakwaterowano w internacie. Nie wszyscy się jednak pomieścili, gdyż do Pszczelej Woli przybyło mniej więcej 200-300 osób. Takiej ilości gości niestety nie mieściła na jeden raz stołówka, więc przerwa obiadowa ledwo wystarczała na rozładowanie kolejki. Frekwencja zatem dopisała. Wielkie brawa należą się młodzieży z lokalnej szkoły gastronomicznej, która w niewiarygodnym tempie obsługiwała gości dostarczając na stoły smaczne i obfite posiłki. W zestawach śniadaniowych królował miód z oferty Spółdzielni APIS (a jakże - mieszanka z UE i spoza UE ! :) ).

Całość wystąpień podzielono na kilka sesji tematycznych. Mieliśmy więc w programie bloki wykładów omawiających różne zagadnienia.
Pierwsze dwie sesje zatytułowane "Gospodarka pasieczna" poprowadził Filip Pastucha (LODR Końskowola).
Wykład inauguracyjny wygłosił dr hab. Krzysztof Olszewski (UP Lublin). Tytuł wykładu "Rodzina pszczela "ssak z wielu ciał" - osiągnięcia ewolucyjne pszczoły miodnej".

Wydaje się, że wykładowca nie musiał przekonywać słuchaczy o wyjątkowości pszczół.
Gość z Niemiec, ale o polskich korzeniach, pan Georg Matlok (Albhonig-Imkerei Veringenstadt w Niemczech) zaprezentował temat "Od jednej rodziny pszczelej do pasieki hodowlanej". Warto kojarzyć nazwisko pana Georga z pszczołami Hinderhofer.
Prof. dr hab. Mariusz Gagoś (UMCS w Lublinie) omawiając skomplikowane terminy i doświadczenia omówił "Wpływ parafiny i stearyny jako dodatków do surowca woskowego przeznaczonego do wyrobu węzy na osobniczy rozwój rodziny pszczelej".

Okazało się, że sama trudność odbudowy takiej zafałszowanej węzy przez pszczoły to wierzchołek góry lodowej problemów, jakie taka węza generuje na poziomie rodziny pszczelej. Wystąpieniu przysłuchiwał się Prezydent PZP, Pan Waldemar Kudła, należy więc spodziewać się, że problem jakości wosku i węzy znajdzie swoje rychłe rozwiązanie. W końcu chodzi o to, by można było prowadzić analizy wosku i węzy. Umożliwia to kosztujący ponoć już mniej więcej 50.000 zł chromatograf gazowy ze spektrometrem podczerwieni. Wydaje się więc, że to od posiadania takiego przyrządu powinno zaczynać się funkcjonowanie zakładu produkcji węzy. Profesor Gagoś poinformował zebranych przy okazji o nowym preparacie, który ma być na rynku. Mowa o VITAEAPIS, czyli mieszance paszowej uzupełniającej dla pszczół. Produkt jest opatentowany i ma w tym swój poważny udział Pan Profesor.

Mgr inż. Cezary Kruk (Pasieka hodowlana w Puławach) zaprezentował temat pod tytułem "Technologia pasieczna w największej polskiej pasiece - pasieka Tkaczuk". Jako bywalec tej pasieki poznał wiele jej tajemnic i usprawnień. Niestety, poza metodami panowania nad chorobami. Został więc po wystąpieniu spory niedosyt.
Mgr Natalia Senczuk (Ukraina ) z kolei przedstawiła niezwykle interesujący wykład o tytule "Wykorzystanie produktów pszczelich w medycynie". Był to szczegółowy opis metod, technologii i receptur otrzymywania produktów, których ... polski pszczelarz nie może sprzedać w ramach np. sprzedaży bezpośredniej. Pani Natalia omówiła np. homogenat czerwiu trutowego, produkty na bazie mleczka pszczelego czy propolisu, a także nalewki na osypie pszczelim i larwach barciaka. Kolejne wystąpienie było dziełem pani Romy Maciene z Litwy. Była to prezentacja pszczelarstwa na Litwie i różnorodnych systemów jego wspierania oraz wielości programów promujących jakość - aż po wyróżniający znak KOKYBE na etykietach.

Nie był to jeszcze koniec wystąpień. Ostatnim była prezentacja urządzenia antykradzieżowego. Niestety, nie działającego w sali konferencyjnej (czy to za grube szyby, czy to za gruby strop, czy za dużo metalu - były jednak jakieś przeszkody każące wątpić w niezawodność "zabawki") i przeznaczonego do stosowania w pojedynczych egzemplarzach uli. Nie była to przewidziana programem prezentacja. Nie była wsparta materiałami reklamowymi. Musi więc pozostać anonimowa, gdyż nie zdołałem zapamiętać danych osoby prezentującej dzieło. Zainteresowani mogą jednak szukać Pana Józefa Jasiny jako kontaktu handlowego. Być może zachętą będzie cena urządzenia prognozowana na 150 zł.

Po tych wielogodzinnych wystąpieniach, mimo późnej pory, nie nastąpił jednak czas odpoczynku, lecz przyszła pora na PSZCZELARSKIE FORUM DYSKUSYJNE. Ponoć trwające prawie do świtu. I bez obaw - nie było tu żadnych trunków i większej swobody, nie było to spotkanie przy stołach, lecz była to zażarta dyskusja z udziałem m.in. Pana Waldemara Kudły. Uczestnicy forum siedząc nieprzerwanie dalej na tych samych krzesłach od godz. 10:30, zadawali mnóstwo pytań uzyskując mniej więcej odpowiedzi typu: za to, o było, nie odpowiadam; przyszłości nie znam, nie mogę się o niej wypowiadać; dzisiaj jest dzisiaj i już jutro stanie się historią. Nic dziwnego, że bardzo aktywni rozmówcy skwitowali forum następnego dnia opinią, że Pan Prezydent okopał się w swoim matrixie (podsłuchane). Ja sam zdołałem usłyszeć, że Pan Prezydent chciałby zaktualizować statut PZP, ale najlepiej tak kosmetycznie, z obawy, że PZP straci korzystną podstawę prawną swojego istnienia. Usłyszałem, że problem Prezydenta sprowadza się do rady PZP - czy ma być czy ma jej nie być. Wielu rozmówców natomiast chciałoby przekopania dokumentu od góry do dołu, by zaczął przystawać do rzeczywistości. Wystarczy zresztą przeczytać Rozdział I  Postanowienia ogólne § 1 punkt 1. Statutu, a brzmi on "Polski Związek Pszczelarski (PZP), zwany dalej Związkiem, jest dobrowolną, niezależną, samorządną, społeczno-zawodową i federacyjną organizacją podmiotów pracujących dla dobra pszczelarstwa, która działa na podstawie ustawy z dnia 8 października 1982 roku o społeczno-zawodowych organizacjach rolników (Dz. U. Nr 32, poz. 217 z późn. zm.)." Czy sformułowanie "pracujących dla dobra pszczelarstwa" na pewno ma w swym kontekście dobro pszczelarstwa polskiego, czy raczej ma wydźwięk internacjonalny, w domyśle dobro pszczelarstwa z UE i spoza UE ? Może należy uzupełnić brzmienie o sformułowanie "w szczególności polskiego" ? Ale to akurat kwestia interpretacji. Na pewno są kwestie poważniejsze. Czy silny administracyjnie PZP ma być federacją samorządnych kół i stowarzyszeń lub czy ma dalej utrzymywać hierarchiczną strukturę z władzami wojewódzkimi i etatowymi prezesami ? Jest pewne, że tej poważnej dyskusji nie ma i nie było. Pan Prezydent ma tego świadomość, więc boi się, że gdy zwoła zjazd statutowy, to na nim dopiero zostaną zgłoszone propozycje zmian, co uruchomi proces przeciwny do zamierzeń. Zamiast akceptacji dokumentu, żadna wersja nie uzyska mocy wiążącej. Jak jednak łatwo sprawdzić na stronach PZP, nie ma tam żadnej informacji o pracach nad nowym statutem. Status quo broni się zatem samo przez upływ czasu.

Kolejny dzień, to kolejne sesje. Tomasz Kędziora (ZSR CKP w Pszczelej Woli) był gospodarzem tematyki poświęconej "Hodowli pszczół jako podstawy gospodarki pasiecznej".
Wysłuchaliśmy wystąpienia dr Benedykta Polaczka (FU Berlin) pod tytułem "Ekologiczne metody zwalczania warrozy". Było więc o kwasach organicznych i dozownikach firmy Nassenheider. I tu z przykrością trzeba zauważyć, że wykład będący chyba reklamą drogich urządzeń (dozownik kwasu mrówkowego w wersji Proffesional to koszt rzędu 18-19 euro) zderzył się przez przypadek z innym, w którym do aplikowania kwasu mrówkowego wystarcza butelka, drewniany klocek i kawałek włókniny. Całe szczęście, że miało to miejsce podczas tej samej konferencji, więc uważny słuchacz mógł szybko wyłowić rozwiązanie tańsze i bardziej dopasowane do możliwości (pod nosem usmiechając się). Drugi wykład dr Benedykta Polaczka miał temat "Pszczoła miodna, trzmiele, osy i szerszenie - zapylacze wokół nas". Zainteresowani mogli podejrzeć różne pomysły na hodowlę murarek czy trzmieli. Był to wykład przedstawiany, podobnie jak ten pierwszy, wcześniej, podczas konferencji w Burzeninie.

Pan Grzegorz Kuna z WIORiN w Lublinie przypomniał tematykę stosowania środków ochrony roślin w sposób bezpieczny dla pszczół. Niestety, jak wszyscy, miał kłopoty z tłumaczeniem, dlaczego kwestie proste i oczywiste nie są dosadnie wyartykułowane w przepisach i na etykietach. Pięknie tłumaczony sposób postępowania po zatruciach pszczół, wymagający powołania w piątek tuż po godz. 15-tej czteroosobowej komisji składającej się z przedstawiciela WIORiN, weterynarii, urzędu gminy i organizacji pszczelarskiej, nie spotykał się ze zrozumieniem słuchaczy wystąpienia. Pszczelarze chętniej by sięgali raczej po numer 112 dla załatwiania taklich spraw.

KUL ma ul - bliżej pszczół. Katolicki Uniwersytet Lubelski, posiadający na dachu mini-pasiekę, organizuje ogólnopolski konkurs "Bliżej pszczół", którego celem jest popularyzacja wśród uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych roli pszczoły miodnej w środowisku naturalnym oraz wiedzy odnośnie możliwości funkcjonowania pszczoły miodnej w industrialnej rzeczywistości. Ponadto zachęcenie młodych ludzi do obserwowania życia pszczół i ich zwyczajów, zaczerpnięcia wiedzy na temat roślin miododajnych i pszczelarstwa oraz uświadomienia młodzieży znaczenia produktów pszczelich dla zdrowia człowieka. Informację o tym konkursie przekazały panie z Fundacji Rozwoju KUL. Nagrodami w drugim etapie konkursu dla uczestników ze szkół ponadgimnazjalnych są:
za zajęcie I-go, II-go i III-go miejsca – indeksy na kierunek Architektura Krajobrazu lub Gospodarka Przestrzenna Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Zdobywca I-go miejsca otrzymuje ponadto rzeczową nagrodę główną (laptop). Nagrody rzeczowe otrzymują także laureaci II-go miejsca (smartfone) i III-go miejsca (tablet). Nagrodami w drugim etapie konkursu dla uczestników ze szkół gimnazjalnych są: za zajęcie I-go, II-go i III-go miejsca – przyjęcie w poczet uczniów Technikum Pszczelarskiego. Zdobywca I-go miejsca otrzymuje ponadto rzeczową nagrodę główną (laptop). Nagrody rzeczowe otrzymują także laureaci II-go miejsca (smartfone) i III-go miejsca (tablet). Laureaci trzech pierwszych miejsc wezmą udział w Międzynarodowych Zawodach Młodych Pszczelarzy we Francji. Koszty udziału uczestnika w zawodach pokrywa Organizator. Ponadto dla wszystkich uczestników i opiekunów przewidziane są upominki oraz nagrody dodatkowe. Więcej na stronie http://www.kul.pl/konkurs-blizej-pszczol-ii-edycja,art_69970.html.

Mgr Mariusz Chachuła (nauczyciel ZSR CKP Pszczela Wola) omówił rok w pasiece. Swojemu wykładowi nadał tytuł "Pozwól, aby pszczoły Ci powiedziały - czyli rzecz o uważnym słuchaniu i obserwowaniu". O dziwo, nie wspomniał ani jednym słowem, jak słuchać pszczół Buckfast.

Kolejne wystąpienie dr hab. Magdaleny Lubiarz (KUL Lublin) stało się dla mnie najcenniejszym z uwagi na to, że o mszycach, czerwcach przeciętny pszczelarz wie niewiele. Te owady kojarzą się oczywiście ze spadzią, czyli cennym pożytkiem pszczelarskim. I tyle. Dla Pani doktor natomiast wszystkie te żyjątka to obiekt jej prac naukowych. Wie o nich chyba wszystko. Wykład "Owady roślinożerne będące źródłem pożytków pszczelich" uznaję zatem za wzorcowy. Zwarty, kompetentny, pełen treści,a przy tym oryginalny i wolny od reklam. Mogliśmy zatem obejrzeć portret miss wśród mszyc, czyli zdobniczkę lipową (Eucallipterus tiliae), mogliśmy zobaczyć, jak mszyce wydalają spadź, jak karmione są nią mrówki (które są osobistą ochroną mszyc), dowiedzieliśmy się, jak mszyce wkłuwają się do floemu (łyka), ile mają czasu, by roślina nie odpowiedziała reakcją obronną, jak się rozmnażają, jak przeżywają zimę, jak przebiega ich rozwój, jaki mają potencjał rozwojowy (udało się ustalić, że od jednej mszycy w ciągu jednego sezonu teoretycznie może powstać 500 miliardów potomnych osobników !), jak szkodzą. Pocieszające, że ponoć ta pięknisia zdobniczka, lip raczej nie uśmierca. Mniej pocieszające, że to jednak kał jest zbieranym przez pszczoły słodkim surowcem, czyli spadzią, z której potrafią wytworzyć cenny miód spadziowy.

Sporo rozluźnienia, ale i kontrowersji przyniosła wypowiedź mgr Dmitrija Rahmatulina (kierownika Laboratorium Pszczelnictwa Akademii Nauk Białorusi) zatytułowana "Jesienna wymiana matek pszczelich jednym z czynników sukcesu prowadzenia pasieki zawodowej". O tej metodzie naucza oczywiście podczas swoich wykładów Tomasz Kędziora, jednak dostępność matek we wrześniu nie jest czymś oczywistym.  Nie każdy może więc skorzystać z sugerowanej metody. Mgr Dmitrij Rahmatulin jest sporym pszczelarzem, jak na warunki białoruskie, gdyż posiada 150 rodzin. Sporo opowiedział oczywiście o sobie. O tym, że ma drugą, bardzo młodą żonę (bo pierwsza była leniwa). O tym, że pomiędzy starszą i młodszą córką jest 20 lat różnicy. O tym, że pije tylko trunki powyżej 40 %. O tym, że na Białorusi miód jest bardzo drogi. O tym, że barszcz Sosnowskiego jest dla niego dobrym pożytkiem.
Z kolei mgr Olga Morozowa (Białoruś) omówiła "Tradycje bartnictwa na Białorusi" (mające 1000 lat !). I nie od strony np. zagrożeń dla pszczelarstwa współczesnego lub innych podobnych aspektów, lecz od strony turystycznej. Pani Olga jako pasjonatka tematyki pszczelarskiej (już od 16 lat) przedstawiła film o bartnikach, którzy do dzisiaj kultywują tradycje swoich poprzedników w rejonie Homela (który leży znacznie bliżej od Supraśla i Augustowa, niż Baszkiria). Film ten powstał dzięki jej osobistemu zaangażowaniu i staraniom. Zaprezentowała także turystyczne szlaki okolic Grodna związane z pszczelarstwem. Ten kawałek Białorusi stał się od niedawna łatwiej dla nas dostępny.

Na pewno do interesujących należała prezentacja znanego z czasopism pszczelarskich Piotra Szyszko "Kanadyjskie pasieki towarowe". Dzięki wielotniemu stażowi w pasiece liczącej 25.000 rodzin, gość konferencji przedstawił bogato wspartą fotografiami wiedzę. Czy jednak do przeniesienia na polski grunt są wszystkie zwyczaje z takich pasiek ? Choćby to, że nie o miód chodzi (jego cena rzędu 2 euro za 1 kg do atrakcyjnych nie należy), lecz o odpłatne zapylanie. I to warte aż 120 dolarów od ula !

Drugi dzień zmagań z pszczelarskimi tematami zakończyło nocne PSZCZELARSKIE FORUM DYSKUSYJNE. Tym razem tematy były mniej nośne. A może były to objawy zmęczenia ?

Ostatni dzień konferencji poprowadził dr n. wet. Marek Chmielewski (UP Lublin). Tematyką wiodącą tej sesji było "Zdrowie pszczół".

Nie dopisał jednak dr n. wet. Krzysztof Buczek (UP Lublin), który miał wygłosić wykład  "Jak to jest z tym zgnilcem – o wykrywaniu i zwalczaniu najgroźniejszej choroby czerwia" . Jego wykład został zastąpiony prezentacją Piortra Szyszki o pszczelarstwie w Kanadzie. Tytuł  "Gospodarka w ulu wielokorpusowym Langstrotha". Był to pełen fotografii Gór Stołowych reportaż okraszony rzeczową wypowiedzią. Co było warto zapamiętać ? Że ul wielokorpusowy o zunifikowanej ramce jednego rozmiaru posiada wiele zalet. Że może być zbudowany z pojedynczej deski bez dodatkowych ociepleń. Że nie musi mieć wręgów. Że ma sens podkarmiaczka powałkowa. Że wiosną warto stosować pokarm z proteinami. Że podkarmianie zimowe bazuje na gotowych syropach. Że pasiekom nie zagrażają w Kanadzie ludzie, lecz wyłącznie przyroda, w tym niedźwiedzie.

Dopisał natomiast dr n. wet . Marek Chmielewski (UP Lublin) który przekazał wiedzę z zakresu nazwanego "Powinności ustawowe pszczelarza w przeciwdziałaniu chorobom pszczół - zasady zwalczania chorób zakaźnych i inwazyjnych" . Było to przypomnienie wiedzy pszczelarskiej. O dziwo, ten wykład był głównie reklamą nowego pomysłu znanej firmy BAYER ze starą flumetryną. Tym razem ponoć działającej skutecznie z uwagi na "atomową" dawkę w paskach (275 mg w każdym pasku). Pan doktor niestety nie wypełnił obietnicy udzielenia odpowiedzi na pytania płynące z sali. Zdołał jedynie mętnie tłumaczyć swoje racje, gdy znany Cezary Kruk poinformował o swoich wątpliwościach odnośnie substancji czynnej. Pan doktor, nie wiedzieć czemu, odmówił też podania nazwiska prof. Woyke jako autora zapomnianej polskiej nazwy "dręcz pszczeli", nadanej dla Varroa (przypuszczam, że z zazdrości, że nie przyjęła się nazwa wampirek pszczeli). Trzydniowa konferencja nie udzieliła więc odpowiedzi na pytanie, czy w biologii Varroa występuje jeszcze faza foretyczna (znany jest pogląd-przypuszczenie prof. Chorbińskiego, że ta faza zredukowana jest do 0 dni - co by czyniło wszelkie metody walki z Varroa w obecności czerwiu bezsensownymi). Z satysfakcją należy jednak odnotować pojawienie się nazwy chlorku litu w wypowiedziach kilku osób - jako nowej nadziei na przełom w walce z Varroa. Ale to tylko sygnał nie przełożony na dostępne leki.

Wystąpienie dr n. wet. Marka Chmielewskego zakończyło sesje.

Program konferencji przewidywał jeszcze  podsumowanie obrad w celu sformułowanie wniosków. Jakoś ten punkt jednak nie zaistniał. Podsumowanie zatem nie było, a tym bardziej wniosków.
Formą uroczystego zamknięcie Konferencji był, jak się wydaje, niedzielny obiad z kotletem mielonym oraz wiele rzewnych pożegnań i przyrzeczeń przyjazdu za rok.

Z czym jednak wróciłem do domu ... W pokoju, w którym byłem zakwaterowany, znajdowały się 3 łóżka. Nie wszystkie w dobrej kondycji. Do dyspozycji 3 osób były 2 szafy. Nie bardzo podzielne. Oświetleniem pokoju była jedna żarówka. Przy łóżkach nie było lampek pozwalających coś sobie wieczorem poczytać. Nie było stołu. Nie było ani jednego krzesła. Wspólna dla całego korytarza łazienka nie zapewnia jakiejkolwiek intymności. Brak jest w niej jakiegokolwiek wyposażenia, które pozwala gdzieś odłożyć mydło czy szampon pod prysznicem lub coś zrobić z ubraniem. Na korytarzu stała nieczynna pralka. Dla trzydniowych gości to rzeczy drobne, mało istotne. Dla uczniów lub uczennic jest to jednak na 10 miesięcy w roku dom. Jestem zdania, że ten dom powinien posiadać wyższy standard. Może brać pszczelarska (66.000 aktywnych ponoć pszczelarzy) powinna poczuć się zobowiązana do składki po 10 czy 20 zł, by internat (także technikum pszczelarskiego) zyskał nowe, odpowiadające współczesności oblicze ? Niechby te pieniądze zostały wydane na uzupełnienie wyposażenia internatu, jego odswieżenie, jego estetyczne ocieplenie oraz poprawienie warunków korzystania z łazienki, która wymaga wręcz przebudowy. Być może ktoś poza mną podobnie to widzi ...

Pszczelowolska konferencja objęta była patronatem honorowym Wojewody Lubelskiego, Pana Przemysława Czarnka oraz patronatem KOWR, PZPO, WZP Lublin, APIS. Patronat medialny wypełniały TVP3 Lublin, PR Lublin, Dziennik Wschodni, Pszczelarz Polski.

W zamian za wysłuchanie przedstawionych wystąpień obowiązywała określona odpłatność od 150 do 345 zł.

"Przeżyłem", gdyż udało mi się mieszkać w pokoju bez alkoholu. Dziękuję za tę abstynencję swoim współmieszkańcom. A także organizatorom za udane zakwaterowanie (chyba już rozpoznają klientelę).

Konferencji towarzyszyła wystawa sprzetów pasiecznych, wyposażenia, produktów pszczelich i materiałów. Była firma ŁYSOŃ, firma BABIK-SABAT, litewska firma WILARA (z maszynką do pierzgi ), firma APITECH, BURNAT, WAKONT, MASSIVHOLZ-TISCHLER. Był producent wózków pasiecznych. Był producent węzy (APIFONIA). Zakupów nie było widać.

Sławomir Podgajny, Pszczela Wola, 4 lutego 2018 r.